Khi hai lượt thuế mậu dịch 10% đầu tiên được áp dụng, Zou Guoqing, một nhà xuất cảng Trung Quốc, đã than vãn nhưng không tìm thấy các rào cản nào mà không thể vượt qua. Ông đã từ bỏ một phần lợi nhuận và đề nghị với khách hàng của mình, một nhà máy xe trượt tuyết ở Nebraska, mức giảm giá từ 5% đến 10%. Dường như điều đó có hiệu quả: Nhà máy đã đồng ý đặt hàng mới các khuôn và bộ phận.

 

Nhưng khi Tổng thống Donald Trump công bố mức thuế mậu dịch toàn cầu bổ sung 34% đối với hàng hóa Trung Quốc vào ngày 2 tháng 4/2025, Zou, người đã xuất cảng sang Hoa Kỳ hơn một thập kỷ, cảm thấy khó tin. “Không có một đường nào có thể khả thi,” Zou nói, người làm việc ở thành phố Ningbo, miền Đông Trung Quốc. “Có vẻ như tôi không có sự lựa chọn nào khác ngoài việc từ bỏ thương mại với Hoa Kỳ.”

 

Sau đó, tổng thống Trump lại tăng thêm 50%, tiếp theo là một mức tăng nữa đã đẩy mức thuế mậu dịch toàn cầu đối với hàng hóa Trung Quốc lên đến 145%, và Zou nói rằng ông giờ chỉ có thể hy vọng tổng thống Trump và lãnh đạo Trung Quốc – Tập Cận Bình có thể giao tiếp. “Chúng tôi đang tạm dừng các lô hàng,” ông nói, “cho đến khi các nhà lãnh đạo nói chuyện.”

 

Mức thuế mậu dịch của Hoa Kỳ và mức thuế mậu dịch trả đũa 125% từ Trung Quốc đang khiến các doanh nghiệp giao dịch giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc lo lắng. Họ không chỉ lo lắng về các đơn hàng tiếp theo mà còn về khả năng tồn tại của mình nếu không có biện pháp cứu trợ nhanh chóng. Các chuyên gia lo ngại rằng các mối quan hệ thương mại kéo dài hàng thập kỷ đã định hình mối quan hệ giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới có thể đang bị tan rã.

 

Giao thương đang bị thử thách

 

Nếu mức thuế mậu dịch cao được duy trì trong sáu tháng tới hoặc lâu hơn, “điều đó thực sự sẽ dẫn đến một sự tách biệt thực sự giữa nền kinh tế Mỹ và Trung Quốc,” Chen Zhiwu, giáo sư tài chánh tại Trường Kinh doanh Đại học Hong Kong cho biết.

 

Josh Lipsky, giám đốc cao cấp của Trung tâm Kinh tế Địa lý thuộc Hội đồng Đại Tây Dương (Atlantic Council’s GeoEconomics), cho biết mức thuế mậu dịch này, nếu giữ nguyên, sẽ trở thành “gần như một lệnh cấm vận thương mại,” khiến Trung Quốc không thể xuất cảng các mặt hàng có giá trị thấp như hàng may mặc sang Mỹ. Nó cũng sẽ buộc các doanh nghiệp Mỹ phải tìm nguồn cung từ nơi khác, tránh xa ra khỏi Trung Quốc, nếu có những lựa chọn thay thế, ông nói.

 

Chánh quyền Trump vào tối thứ Sáu đã thông báo sẽ loại trừ các sản phẩm điện tử như điện thoại thông minh và máy tính xách tay khỏi mức thuế mậu dịch trả đũa, điều này có nghĩa là chúng sẽ không phải chịu mức thuế 145% được áp dụng lên hàng hóa Trung Quốc. Việc miễn thuế này dường như phản ánh sự nhận thức của Trump rằng các mức thuế mậu dịch của ông đối với Trung Quốc không có khả năng chuyển nhiều việc sản xuất điện thoại thông minh, máy tính và các sản phẩm khác về Mỹ trong thời gian sớm.

 

Tại Trung Quốc, văn phòng thuế mậu dịch trung ương tuyên bố rằng không có “khả năng chấp nhận thị trường” đối với hàng hóa Mỹ xuất cảng sang Trung Quốc ở mức thuế mậu dịch hiện tại.

 

“Mọi người đều khá lo lắng,” ông Hu Jianlong, người sáng lập Brands Factory, một công ty tư vấn làm việc với các công ty Trung Quốc cố gắng thâm nhập vào thị trường nước ngoài, cho biết. “Tại thời điểm này, không có cách nào tốt hơn để tiến lên. Tình hình này vẫn chưa được giải quyết … không có con số cuối cùng. Và vì vậy mọi người vẫn đang chờ xem điều này sẽ phát triển như thế nào.”

 

Cuộc chiến thuế mậu dịch đã diễn ra hơn 20 năm sau khi Trung Quốc, với sự giúp đỡ của Hoa Kỳ, gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới WTO và bắt đầu thấy nền kinh tế của mình tăng vọt nhờ thu hút đầu tư nước ngoài và xuất cảng sang Mỹ và các thị trường phương Tây khác. Đến năm ngoái, thương mại chính ngạch Trung-Mỹ đạt 582 tỷ USD, nhưng căng thẳng đã gia tăng do sự mất cân bằng thương mại ngày càng mở rộng của Trung Quốc với Mỹ do đường xuất cảng khác của Trung Quốc vào Mỹ để tránh thuế mậu dịch. Điều này đã dẫn đến cuộc đối đầu thuế mậu dịch đầu tiên trong nhiệm kỳ đầu tiên của tổng thống Trump.

 

Thâm hụt thương mại hiên tại tuy đã thu hẹp nhưng vẫn ở mức cao một cách ‘bướng bỉnh’, trong bối cảnh mà Mỹ và các thị trường phương Tây khác cũng đang ngày càng lo lắng về một đợt ‘tấn công’ khác của các sản phẩm Trung Quốc như xe điện EV.

 

Tách rời hay ‘giảm rủi ro’?

 

Trong nhiệm kỳ của mình, Tổng thống Đảng Dân chủ – Joe Biden nhấn mạnh rằng Mỹ không cố gắng tách rời khỏi Trung Quốc mà là ‘giảm rủi ro’. Ông đã áp dụng cách tiếp cận ‘sân nhỏ, hàng rào cao’, dưới đó chánh quyền của ông đã dựng lên các rào cản trong các lãnh vực mục tiêu như chip tiên tiến, trí tuệ nhân tạo AI và điện toán lượng tử có liên quan đến an ninh quốc gia.

 

Hiện tại, tổng thống Trump đang công bố thuế mậu dịch toàn cầu đối với hàng hóa Trung Quốc nhưng cũng nói rằng ông sẵn sàng nói chuyện với Bắc Kinh. Vẫn chưa rõ mục tiêu của tổng thống Đảng Cộng hòa này là gì.

 

“Họ đang tìm kiếm điều gì trong những cuộc đàm phán đó? Có thể giảm những mức thuế mậu dịch này bao nhiêu? Những yêu cầu khác ngoài việc Trung Quốc dỡ bỏ các mức thuế mậu dịch trả đũa mà Hoa Kỳ muốn đưa ra là gì. Chúng tôi không biết điều đó sẽ là gì” Greta Peisch nói, người thuộc Đảng Dân Chủ từng giữ chức vụ cố vấn pháp lý cho Văn phòng Đại diện Thương mại Hoa Kỳ từ 2021-2024.

 

Thông điệp từ lãnh đạo Trung Quốc rất rõ ràng. Họ sẽ chỉ nói chuyện khi Mỹ ngừng ‘áp lực tối đa và hành vi tùy tiện, phá hoại’, Lin Jian, một phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Trung Quốc cho biết.

 

Li Cheng, giáo sư khoa học chánh trị tại Đại học Hồng Kông, cho biết lãnh đạo Trung Quốc đang tức giận vì bị tổng thống Trump nhắm đến khi tổng thống Mỹ đã hoãn thuế mậu dịch trả đũa trong 90 ngày đối với tất cả các nước khác. Bắc Kinh muốn đảm bảo rằng ‘Donald Trump không nói một điều vào buổi sáng và nói điều khác vào buổi tối’, Li nói, và rằng chính sách của Trump đối với Trung Quốc không bị các cố vấn diều hâu của ông chi phối.

 

Với việc không có các cuộc đàm phán cấp lãnh đạo nào trong tương lai gần, các doanh nghiệp đang khám phá các lựa chọn của họ.

 

Lisa Li, người làm việc trong bộ phận bán hàng cho một nhà sản xuất trang phục thể thao ở tỉnh Hà Bắc, Trung Quốc, cho biết công ty của cô đang thương thảo với các khách hàng về việc họ có thể chia sẻ chi phí tăng lên hay không. Cô nói rằng còn quá sớm để nói liệu công ty của cô có từ bỏ thị trường Mỹ hay không, nhưng nó sẽ “chắc chắn mở rộng thêm các con đường khác để bán hàng”, chẳng hạn như ở Úc hoặc châu Âu.

 

Các quan điểm khác nhau, nhưng sự lạc quan đang giảm sút

 

Tại thành phố Wenzhou, một trung tâm sản xuất ở miền đông Trung Quốc, một nhà sản xuất đèn trang trí không mấy lạc quan. Bo, người chỉ cho biết họ của mình lo ngại về sự trả đũa, cho biết ông “chỉ có thể từ bỏ” nếu các đợt tăng thuế mậu dịch vẫn tiếp diễn vì các thị trường khác có thể không hiệu quả.

 

“Trong vài năm qua, thị trường châu Âu đã suy thoái,” Bo nói. “Vì vậy, chúng tôi đã muốn thử phát triển kinh doanh ở Hoa Kỳ.”

 

Tại Hồng Kông, Danny Lau, người điều hành một nhà máy phủ nhôm ở thành phố Đông Quan, miền nam Trung Quốc, cho biết một trong những khách hàng của ông ở Mỹ sẽ tiếp tục mua hàng từ ông cho một dự án đang diễn ra nhưng không chắc chắn về dự án tiếp theo. Một khách hàng khác đã nói với Lau rằng cơ hội để đạt được thỏa thuận khi thuế mậu dịch cao như vậy là rất thấp. Lau đang khám phá các thị trường khác, nhưng ông cho biết điều đó không dễ dàng vì một số người có thể thấy sản phẩm chất lượng cao của ông quá mắc.

 

Tại một cảng ở thành phố Thượng Hải, Trung Quốc, các tàu hướng đến Mỹ gần như đã biến mất vào thứ Năm, ngày sau khi thuế mậu dịch của tổng thống Trump áp dụng đối với Trung Quốc có hiệu lực, theo một báo cáo của trang tin tài chánh – Caixin. Các tuyến vận chuyển lớn đang cắt giảm mạnh mẽ với các tuyến xuyên Thái Bình Dương, báo cáo cho biết.

 

Trong dài hạn, cuộc chiến thuế mậu dịch có khả năng sẽ khiến các doanh nghiệp Trung Quốc đa dạng hóa chuỗi cung ứng của họ và di chuyển một phần năng lực sản xuất ra ngoài Trung Quốc, thậm chí đến Hoa Kỳ, theo lời Hu, một tư vấn viên.

 

Một số có thể đi theo bước chân của doanh nghiệp sản xuất thép Thiên Tân, đã từ bỏ giao dịch với Hoa Kỳ sau khi cả Trump và Biden tăng thuế mậu dịch đối với thép Trung Quốc. “Kế hoạch tốt nhất là không nên tiếp xúc,” David Yu, người làm việc trong bộ phận bán hàng quốc tế của công ty cho biết.

 

Tuy nhiên, không phải ai cũng sẵn sàng từ bỏ thị trường Hoa Kỳ. Zou, một nhà xuất cảng ở Ningbo, miêu tả thị trường Hoa Kỳ là “đáng tin cậy và không có yêu cầu khó tính.” “Đó là thị trường tốt nhất trên Trái Đất,” ông nói. “Tôi đang chờ đợi cầu vồng sau cơn bão.”

 

Nguồn AP